Cần xử nền tảng mạng xã hội chứa nội dung 'bẩn'

Hiện cơ quan cảnh sát điều tra Công an TP.HCM đang điều tra vụ án "lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, các nhân" do bị can Lê Anh Điệp  (30 tuổi, quê Ninh Bình, chủ tài khoản Tiktok 'Tàng Keng Ông Trùm') và Đoàn Quốc Việt (22 tuổi, ngụ TP Hà Nội) thực hiện. 

Giữa tháng 9, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP cũng đã khởi tố, tạm giam đối với Lê Văn Nhâm (chủ tài khoản TikTok "Minh báo đời yêu em"), Lương Công Thuận (chủ tài khoản TikTok "Thuận khùng báo đời") để điều tra về tội "gây rối trật tự công cộng".

Người xem dễ dãi và bị dẫn dắt

Tiến sĩ tâm lý Đào Lê Hòa An - thành viên Hội đồng tư vấn chính sách, pháp luật về thanh thiếu nhi của Ban Bí thư Trung ương Đoàn - chia sẻ từ góc độ tâm lý, mỗi lượt "like", "view", hay "comment" là một phần thưởng nhỏ, kích hoạt hệ thống tưởng thưởng trong não bộ, giải phóng dopamine. Điều này tạo ra một vòng lặp gây nghiện. Các TikToker cần những "liều" kích thích lớn hơn (nội dung sốc hơn, nhảm hơn) để đạt được cảm giác thỏa mãn.

"Khi nội dung bẩn, nhảm, hay "giang hồ mạng" xuất hiện với tần suất dày đặc, ngưỡng chấp nhận của xã hội dần bị bào mòn, người xem bắt đầu coi đó là một phần bình thường của không gian mạng. 

Việc các bị can khai không nhận được cảnh báo từ TikTok nên nghĩ mình không sai chính là biểu hiện của sự lệch chuẩn này, họ đã mất đi la bàn đạo đức bên trong và hoàn toàn phụ thuộc vào sự phán xét (thuật toán) bên ngoài", ông An phân tích.

Theo ông An, nếu người lớn có thể bị ảnh hưởng, thì trẻ em và thanh thiếu niên là đối tượng dễ bị tổn thương nhất. Việc tiếp xúc liên tục với nội dung bạo lực, tục tĩu sẽ làm chai sạn cảm xúc. Trẻ em mất đi sự nhạy cảm cần thiết trước cái xấu, cái ác và có thể coi bạo lực (bằng lời nói hoặc thể chất) là một cách chấp nhận được để giải quyết xung đột.

Bên cạnh đó cũng cần nhắc tới sự dễ dãi nhất định từ phía người dùng mạng xã hội. Dưới góc độ tâm lý đám đông, điều này thể hiện qua việc khi thấy một nội dung xấu, nhiều người đều nghĩ sẽ có người khác báo cáo dẫn đến việc nội dung bẩn tiếp tục tồn tại. 

"Sự dễ dãi còn là sự lười biếng về mặt nhận thức. Chúng ta lướt mạng trong vô thức để giải trí nhanh. Chúng ta tò mò, thậm chí xem vì ghét, nhưng mỗi cú nhấp chuột, mỗi bình luận (dù là chê bai) đều đang "bỏ phiếu" cho nội dung đó. Chúng ta đang vô tình "dạy" cho thuật toán rằng đây là nội dung hấp dẫn, hãy lan truyền nó.

Nền tảng mạng xã hội không thể "vô can"

Tuy nhiên, theo ông An, đổ lỗi cho người dùng là chưa đủ. Chính các nền tảng cũng phải chịu trách nhiệm. Thuật toán của các nền tảng như TikTok được thiết kế để tối đa hóa sự tương tác, chứ không phải để tối đa hóa giá trị đạo đức. 

Những nội dung gây sốc, gây tranh cãi, dù là "bẩn", lại thường là những nội dung có tương tác cao. Vì vậy người dùng không chỉ dễ dãi, mà họ còn đang bị "dẫn dắt" bởi một cỗ máy trí tuệ nhân tạo (AI) ưu tiên sự chú ý hơn là sự chuẩn mực", ông An chia sẻ.

Theo luật sư Trần Minh Hùng - Đoàn luật sư TP.HCM, theo quy định tại nghị định 147/2024, các nền tảng này không thể "vô can" khi để tràn lan nội dung nhảm, độc hại hoặc vi phạm pháp luật. 

Nghị định này yêu cầu doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng xã hội phải có cơ chế kiểm duyệt, phát hiện, ngăn chặn và gỡ bỏ thông tin vi phạm, đồng thời lưu trữ dữ liệu người dùng và phối hợp với cơ quan chức năng khi có yêu cầu.

Cụ thể nền tảng phải thiết lập hệ thống tiếp nhận phản ánh, cảnh báo và xử lý nội dung vi phạm trong thời hạn nhất định. Bên cạnh đó, Luật An ninh mạng năm 2018 cũng đặt ra nghĩa vụ cho các doanh nghiệp nước ngoài cung cấp dịch vụ trên không gian mạng tại Việt Nam phải tuân thủ yêu cầu quản lý của Nhà nước, thực hiện việc ngăn chặn, gỡ bỏ thông tin xấu độc, và bảo đảm an ninh mạng quốc gia. 

Do đó trách nhiệm của các nền tảng không chỉ là "kỹ thuật" mà còn là "pháp lý", buộc họ phải chủ động giám sát nội dung, cảnh báo người dùng và phối hợp với cơ quan chức năng.

"Nếu vi phạm các nghĩa vụ trên, doanh nghiệp có thể bị xử phạt theo điều 99 và 100 nghị định 15/2020/NĐ-CP (được sửa đổi bởi nghị định 14/2022/NĐ-CP), với mức phạt có thể lên tới hàng trăm triệu đồng, đồng thời bị đình chỉ cung cấp dịch vụ tại Việt Nam nếu tái phạm hoặc không khắc phục hậu quả. 

Như vậy nền tảng mạng xã hội không chỉ là "người trung gian kỹ thuật" mà là chủ thể pháp lý chịu trách nhiệm liên đới trong việc bảo đảm môi trường mạng lành mạnh, an toàn và phù hợp với pháp luật Việt Nam", ông Hùng phân tích.

Không gian mạng không phải "vùng trắng" pháp luật

Trung tá Võ Quang Thanh - Đội trưởng Đội 3, Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP.HCM - cho biết Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP.HCM sẽ kiến nghị cơ quan có thẩm quyền có các biện pháp, giải pháp kiểm soát nội dung đăng tải trên mạng xã hội có dấu hiệu "lệch chuẩn" hoặc vi phạm pháp luật, gây ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức của người dân và đặc biệt là giới trẻ.

Luật sư Trần Minh Hùng cho rằng mỗi "nhà sáng tạo nội dung" phải ý thức rằng mạng xã hội không phải là "vùng trắng pháp luật", quyền tự do thể hiện phải đi đôi với trách nhiệm tôn trọng pháp luật, đạo đức và lợi ích cộng đồng.

Việc Công an TP.HCM kiên quyết xử lý các TikToker vi phạm pháp luật thời gian qua không chỉ thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật mà còn là biện pháp tuyên truyền hiệu quả, góp phần "làm sạch" không gian mạng.

Nguồn: Tuổi trẻ